Arabisch, niet zomaar een universele taal

Wie aan Arabisch denkt, ziet vaak één taal voor zich: de taal van het Midden-Oosten en Noord-Afrika, gedeeld door honderden miljoenen mensen. In werkelijkheid is Arabisch echter een rijke verzameling van varianten die soms zó verschillend zijn dat sprekers uit twee landen elkaar nauwelijks begrijpen. Het is dus geen kwestie van “één taal voor iedereen”, maar eerder een geheel van dialecten en registers die samen het Arabisch vormen. Voor bedrijven, vertalers en marketeers betekent dit dat een zorgvuldige keuze nodig is: gebruik je de standaardtaal, of spreek je je publiek juist aan in hun dialect?

Standaardtaal versus dagelijkse praktijk

In veel officiële contexten wordt Modern Standaard Arabisch (MSA) gebruikt. Dit is de geformaliseerde versie van de taal die je terugziet in nieuwsuitzendingen, literatuur, onderwijs en officiële documenten. Iedereen die Arabisch heeft geleerd op school, kent deze variant. Toch betekent dat niet dat mensen hem dagelijks spreken. Voor een gesprek op straat, een telefoontje met een klant of een serie op televisie gebruikt men vrijwel altijd een dialect.

Dat verschil kan lastig zijn: kies je voor MSA, dan ben je formeel en universeel begrijpelijk, maar je loopt het risico afstandelijk of onnatuurlijk over te komen. Kies je voor dialect, dan sluit je perfect aan bij een lokale doelgroep, maar bereik je minder mensen buiten die regio.

Dialecten: een wereld van variatie

De diversiteit aan dialecten maakt Arabisch fascinerend, maar ook complex. Een Marokkaanse taxichauffeur en een Irakese leraar kunnen beiden Arabisch spreken, maar elkaar nauwelijks volgen.

• Maghrebijns Arabisch (Marokko, Algerije, Tunesië) klinkt vaak rauw en snel, met veel Franse invloeden. Voor iemand uit Egypte of Syrië kan dit bijna een aparte taal lijken.

• Egyptisch Arabisch is door de populaire film- en muziekcultuur wijd verspreid en wordt relatief goed begrepen in de rest van de Arabische wereld.

• Levantijns Arabisch (Syrië, Libanon, Jordanië, Palestina) staat bekend als melodieus en toegankelijk, en wordt vaak gebruikt in televisie en muziek.

• Golfof dialecten (Saoedi-Arabië, Koeweit, Emiraten) hebben hun eigen varianten en uitspraken, met invloeden uit bedoeïenentradities.

• Iraaks Arabisch combineert invloeden uit Perzisch en Koerdisch en heeft daardoor unieke kenmerken.

Het zijn geen kleine nuanceverschillen: woorden, grammatica en zelfs uitspraak van letters kunnen volledig anders zijn. Het Arabisch van een rapnummer in Cairo klinkt bijvoorbeeld totaal anders dan een gesprek in Casablanca.

De rol van cultuur en context

Welke variant je kiest, hangt af van de situatie. Voor officiële documenten of nieuwsartikelen kun je niet om MSA heen. Maar wil je als merk jongeren bereiken in Marokko of Egypte, dan kom je met uitsluitend MSA niet ver. Dialect roept herkenning en nabijheid op, en kan een boodschap veel warmer en geloofwaardiger maken.

Het kanaal speelt ook een rol. Op televisie en in films hoor je vaak dialect, terwijl nieuwslezers juist MSA gebruiken. In chatapps en op sociale media zie je weer een mengvorm, waarbij dialect wordt geschreven in Arabisch schrift of zelfs in Arabizi (Arabisch geschreven met Latijnse letters en cijfers, populair onder jongeren).

Daarbij komt nog dat cultuur en taal nauw verweven zijn. Het gebruik van religieuze uitdrukkingen, beleefdheidsvormen of aanspreektitels is in de Arabische wereld vanzelfsprekend. Een verkeerde toon kan een tekst kil of respectloos maken, ook al is de inhoud correct.

De belangrijkste vraag is altijd: wie wil je bereiken en in welke context? Voor een brede zakelijke doelgroep is MSA veilig en professioneel. Voor een marketingcampagne in Egypte werkt het juist beter om Egyptisch Arabisch te gebruiken, omdat je dan meteen dichtbij het publiek komt te staan. Wil je jongeren bereiken via Instagram of TikTok, dan is dialect bijna onmisbaar.

Daarmee komt ook een risico: een boodschap die in Egypte perfect landt, kan in Marokko minder effectief zijn omdat woorden daar een andere lading hebben. Het is daarom verstandig om lokale experts in te schakelen die je helpen de juiste toon en variant te kiezen.

Voorbeelden uit de praktijk

Stel, je ontwikkelt een reclamecampagne die in heel Noord-Afrika zichtbaar moet zijn. Een spotje in MSA zorgt dat iedereen de kern begrijpt, maar kan kil aanvoelen. Voeg je daar ondertiteling of een variant in lokaal dialect aan toe, dan voelt het ineens veel persoonlijker.

Een ander voorbeeld: een klantenservice die in Jordanië wordt opgezet. Medewerkers die het Levantijns Arabisch spreken, bouwen sneller een vertrouwensband op met de klant dan iemand die uitsluitend formeel MSA gebruikt. Het verschil zit hem niet in de inhoud, maar in het gevoel van nabijheid dat dialect oproept.

Wat betekent dit voor vertalen en content?

Voor vertalers en communicatieprofessionals betekent dit dat een letterlijke vertaling naar MSA niet altijd de beste oplossing is. Soms is een creatieve vertaling naar dialect effectiever, zeker bij campagnes of slogans. Tegelijk is het verstandig om bij formele documenten of internationale communicatie altijd voor MSA te kiezen, omdat die variant universeel erkend wordt.

De beste aanpak is vaak hybride: combineer formele MSA-teksten met aanvullende content in dialect, afgestemd op de doelgroep en het kanaal. Daarbij is de inbreng van native speakers uit de specifieke regio onmisbaar. Zij weten niet alleen welke woorden natuurlijk klinken, maar ook hoe een boodschap cultureel wordt ontvangen.